Và chừng như còn hơn thế nữa. 4. Chẳng riêng gì ta, bản sắc dân tộc là điều thiêng liêng rất được các nhà văn, nhà thơ nước ngoài chú ý. # Nước mình và quyết không để một thần thế nào đó làm bá chủ về văn hóa, phải chống sự quay lại của chủ nghĩa thực dân hóa. Văn hóa nói chung và văn chương nói riêng của mỗi dân tộc cũng chẳng thể bình an, đứng riêng một cõi.
Rất gần đây, trong Hội thảo bàn tròn Vai trò các nhà văn Á-Phi trong thời đại toàn cầu hóa, tổ chức tại trụ sở Hội Nhà văn Việt Nam (9 - Nguyễn Đình Chiểu - Hà Nội), tôi cũng nghe các nhà văn trong và ngoài nước nhiều lần nhấn mạnh đến bản sắc dân tộc. Lòng thương người, tính nhân bản ắp ứa từng con chữ; nhân loại tìm thấy trong bóng dáng nàng Kiều của Nguyễn Du những số kiếp tài sắc bạc mệnh, từ đó kinh tởm hờn căm cái ác độc, cái xấu xa và khao khát thái hoà hạnh phúc cho con người bé nhỏ.
Văn hóa nói chung và văn học nói riêng luôn luôn là nhịp cầu nối hữu nghị để các dân tộc, các nhà nước xích lại gần nhau. QĐND - 1. Sarjono (Indonesia) tâm sự: Trái tim của những nền văn hóa được gìn giữ và trình bày chuẩn y các tác phẩm văn học. Chao ôi, nhân loại đang hiện thực hóa những ý tưởng cách đây chưa lâu mấy được coi là viển vông, điên rồ trong dòng chảy cuồn cuộn mang tên toàn cầu hóa.
Ý niệm ấy có vẻ như đồng thuận với ý niệm của không ít nhà văn, thi sĩ không mang quốc tịch Việt Nam. Rõ ràng, thơ ca nói riêng và văn chương nói chung vẫn chưa mất đi giá trị của nó trong việc bảo vệ và phát triển bản sắc văn hóa dân tộc, song song cũng là nhịp cầu nối các nền văn hóa lại với nhau trong tình và khát vọng hòa bình cho nhân loại. Minh bạch ra một điều, đã có từ xưa, dù có giao thoa hòa nhập đến mức độ nào đi nữa thì cốt cách, hồn phách dân tộc vẫn phải là mấu chốt, vẫn là cái đặc trưng của mình.
Tôi nghĩ, Nguyễn Du đã đi đến cùng tận dân tộc Việt của mình, kể cả nỗi đau và khát vọng nên mới gặp được nhân loại trong mẫu số chung là mơ ước về cuộc sống lương thiện, nhân hòa.
Những bước tiến của kiến thức, của khoa học kỹ thuật cần được “bảo hiểm” bởi lòng nhân ái và tình thương đồng loại, mà như chúng ta đã biết thi ca và văn chương luôn hướng về điều đó. Trong bài viết của mình, Nikolai Preiaxlov đến từ sơn hà Nga đã khẳng định: Giữ gìn thơ ca dân tộc, đó không chỉ đơn giản là bảo toàn văn hóa khỏi sự vứt bỏ và sự xói mòn bởi những trào lưu văn học mốt mới.
Rất mau lẹ, những quốc gia có mức thu nhập trung bình như Việt Nam hoặc kém hơn vẫn có thể xài những sản phẩm mới mẻ nhất, dĩ nhiên là rất hiện đại, tinh tướng mà nói theo ngôn ngữ bụi là "hàng khủng" và cũng đắt tiền nhất được sản xuất ra từ những nước G7.
Văn hóa là tấm chứng minh thư xác thực nhất của mỗi dân tộc; không biết gìn giữ, bảo toàn và phát triển nó thì mọi vậy sáng tạo văn học nghệ thuật, theo tôi sẽ không tới đích, sẽ khó vươn ra nhân loại được. 3. 2. NGUYỄN HỮU QUÝ. Những điều nhà văn tài danh này ngẫm nghĩ rất đáng để các nhà văn chúng ta soi mình trong dòng hội nhập toàn cầu hóa hôm nay: biểu hiện trung thực đời sống con người Việt Nam thấu tận chiều sâu triết học, con đường văn chương ta luôn luôn được cầm tay quần chúng và tìm thấy tiếng nói trong nền văn học thế giới (Tạp chí văn học, 5 - 1989).
Họ cho rằng: Trong thời đại toàn cầu hóa, nhà văn phải biểu lộ được lương tâm của quần chúng.
Hầu như mọi lĩnh vực, từ kinh tế, chính trị, ngoại giao, quân sự và hẳn nhiên là cả văn hóa nữa đều bị chi phối bởi cái gọi là toàn cầu hóa. Trái tim ấy sẵn sàng cộng tác với những dân tộc của một quốc gia, một nền văn hóa khác, gieo trồng hòa bình trên mảnh đất mỡ màu của tri thức. Mới khẳng định được giá trị tư tưởng và nghệ thuật ở ngoài biên giới sơn hà này.
Khi viết ra những dòng này, tôi lại nhớ tới những suy nghĩ về nghề của một nhà văn quân đội mà tôi rất kính trọng là Nguyễn Minh Châu.
Ông tâm tư rằng: Mỗi nhà văn gắn chặt với mệnh dân tộc và giang sơn mình – như cái đai của người mẹ quấn quanh mình đứa trẻ. Dù quá trình toàn cầu hóa có diễn tiến quyết liệt và tàn khốc đến bao lăm thì sự coi trọng thành thực các nền văn hóa khác nhau là một trong các nguyên tố đảm bảo hòa bình cho nhân loại.
Những tập đoàn kinh tế, những công ty xuyên nhà nước không còn là chuyện lạ lẫm với chúng ta. Cách đây mấy trăm năm, Nguyễn Du sáng tác Truyện Kiều bằng chữ Nôm với thể thơ lục bát của Việt Nam trên cơ sở nội dung một tác phẩm văn xuôi của Thanh Tâm tài nhân (Trung Quốc) là một ví dụ về giao thoa văn học. Toàn cầu hóa là quá trình thế tất của lịch sử nhân loại, dù ai cố sức bế quan tỏa cảng cũng không ngăn chặn được sự thâm nhập bạo liệt và thờ ơ của nó vào nhà nước, dân tộc mình ở nhiều bình diện.
Với thi ca, ông cảm nhận: Thơ nhìn vào thế giới từ những đặc điểm riêng và sự dị biệt của nó, nên chi thơ có sức mạnh bảo vệ và phát triển bản sắc văn hóa của mỗi nhà nước, chạm vào trái tim của con người trên khắp thế giới.
Các nhà nước, các dân tộc trên hành tinh này ít xa cách hơn phải không muốn nói là đang có xu hướng xích lại gần nhau. Ở khía cạnh này, sự gặp gỡ của quan hệ nội tại dựa trên những tác phẩm văn học sẽ cho chúng ta nhịp lớn để hội thoại về văn hóa và văn minh một cách trọng và hòa bình.
Nhưng cái đáng nói là Truyện Kiều của Tố như thường bị chìm khuất, lép vế sau Đoạn trường tân thanh mà nó đã trở thành tác phẩm khổng lồ, trở thành chói sáng rỡ ràng bởi những câu thơ lục bát tài tình viết bằng chữ Nôm chỉ có ở Việt Nam thấm đẫm nỗi xót xa nhân loại từ "Những điều trông thấy mà đớn đau lòng". Giữ gìn thơ ca dân tộc, đó còn có tức thị bảo tàng tâm hồn của chính dân chúng, do chính trong thơ ca đã in dấu các truyền thống sinh hoạt và lễ nghi của quần chúng, những bài ca, những anh hùng ca, huyền thoại và đạo lý nhiều thế kỷ của tiên sư cha.
Toàn cầu hóa, đấy là khái niệm quan trọng bậc nhất, thẳng thớm được con người nhắc đến. Trong thời đại kỹ thuật số, không phải không có lý khi ai đó cho rằng Trái đất muôn ngàn yêu quý của chúng ta chỉ là một cái làng lớn. Rất, rất nhiều người trong cõi tục đông đúc và tò mò hiện chỉ cần nhấp chuột bấm phím máy tính đã nối mạng là có thể biết 24 giờ qua thế giới có những chuyện gì, từ những vụ biểu tình bạo loạn, đánh bom khủng bố đến sáng kiến kỳ quặc là người ta có thể thỏa mãn tình dục khi xa nhau nhờ những bộ đồ lót được số hóa.
Mọi nền văn hóa, mọi nền văn chương trên thế giới đều phải được đồng đẳng. Thực ra, sự hòa nhập, giao thoa văn hóa đã có từ lâu, nghe đâu nó đi trước cả kinh tế, chính trị.
Con người làm ra những dụng cụ chuyển vận đường không, đường thủy, đường bộ ngày một đương đại, cùng với hệ thống mạng tinh vi và đổi thay đến chóng mặt kết nối khắp mọi miền trên Trái đất làm cho nhiều câu chuyện "trong nhà chưa tỏ, ngoài ngõ đã thông".
Cũng hướng về dân tộc và đất nước mình, thi sĩ Agus R. Đánh mất bản sắc văn hóa dân tộc là đánh mất hết thảy. Không chỉ các nhà văn Á-Phi, mà tôi nghĩ rằng, ai là người cầm bút chân chính trên địa cầu – cái làng chung của nhân loại - cũng đều suy nghĩ và mong muốn làm được như thế.
Tôi rất ý hợp tâm đầu với quan điểm của nhà văn Fadhl Thamir đến từ I-rắc: Nhà văn phải là những sứ thần chuyển thông điệp của dân tộc mình ra thế giới, ra nhân loại.
Trong Liên hoan Thơ quốc tế châu Á-Thái Bình Dương lần thứ nhất được tổ chức vào đầu năm 2012 tại Hạ Long (Quảng Ninh, Việt Nam), tôi đã nghe được điều ấy từ một số thi sĩ nước ngoài. Người nghệ sĩ là một đứa con của giang san mà chỉ có nó mới có thể giao cảm hết những cái vui buồn và nhọc nhằn của người mẹ - cả những điều mà người mẹ không bao giờ nói ra (Trang giấy trước đèn). Cũng như vậy, thơ Nguyễn Trãi, thơ Hồ Xuân Hương.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét