Thứ Năm, 29 tháng 8, 2013

Nghệ nhân mỏi cùng đọc lại mòn chờ xét tặng danh hiệu.

Vững chắc sẽ khoảng 5 - 7 năm nữa mới có thể có qui định hủi nghệ nhân, nếu cứ giữ tư duy kiểu đó

Nghệ nhân mòn mỏi chờ xét tặng danh hiệu

Không thực hiện tốt cam kết, sẽ bị tước bỏ  Theo PGS. Bởi từ khi các cơ quan quản lý đặt vấn đề cần phung danh hiệu cho nghệ nhân (từ năm 2003), đến lúc này đã gần 10 năm. Thành thử Bộ khuyến khích các tỉnh linh hoạt trong tôn nghệ nhân ở địa phương, miễn là tuân thủ pháp luật và chính sách tài chính. Luật thi đua khen thưởng chỉ ứng dụng đối với nghệ nhân thuộc nghề thủ công truyền thống, do Bộ công thương nghiệp quản lý.

Thực tế, một trong những khó khăn khi xây dựng thông tư là phải có căn cứ pháp lý. Họ phải mưu sinh bằng đủ thứ công việc đồng áng hàng ngày, nhiều người trong số họ đã ra đi trong lặng lẽ. Trong đó, cái chúng ta cần quan tâm nhất là vấn đề về con người, chính sách với các nghệ nhân.

Nghệ nhân thuộc các lĩnh vực di sản văn hóa phi vật thể thành ra vô hình chung “bị đứng bên lề”. Đại diện Cục Văn hóa cơ sở cho rằng: “tôn cấp Nhà nước đối với NNND, NNƯT mới phải chờ Nghị định ban hành. Tôi cho rằng, có nhẽ phải chờ lâu nữa mới có qui định phong danh hiệu nghệ nhân của quốc gia nếu cứ cứng nhắc như bây giờ.

TSKH Tô Ngọc Thanh:   Các nghệ nhân không thể chờ được thêm nữa  Nếu phải chờ Luật Thi đua - Khen thưởng (bổ sung, sửa đổi) thì tôi e rằng các nghệ nhân chung cuộc chẳng thể chờ nổi. Chúng ta cần phải làm tốt việc bảo tồn phát huy giá trị các di sản đã được xác nhận, cũng như đưa vào bảo vệ khẩn cấp” - PGS.

Nhưng về cơ bản, luật quy định địa phương có trách nhiệm bảo tàng văn hóa phi vật thể tại địa phương. Trong 10 năm ấy, có tới gần một nửa số nghệ quần chúng. Đối với nghệ nhân, có chính sách càng sớm bao lăm càng tốt bấy nhiêu”.

Nếu trong quá trình thực hiện, họ rà soát thấy các di sản của chúng ta không còn đáp ứng được đề nghị, lúc đó họ sẽ xem xét và khả năng tước bỏ danh hiệu là hoàn toàn có thể xảy ra.

Và rồi gần đây nhất, nghệ nhân Hà Thị Cầu - “người hát xẩm rút cuộc của thế kỷ 20”, kho dữ liệu sống về xẩm của Việt Nam cũng đã ra đi mà chưa được hưởng một sự hỗ trợ nào. Hiện Bắc Ninh và Phú Thọ là hai trong số ít tỉnh chủ động có chính sách đãi ngộ nghệ nhân. Đến nay Hội đã phung cho 372 vị rồi nhưng chúng tôi chỉ có thể động viên về tinh thần chứ không có chế độ gì.

UBND tỉnh cũng duyệt y đề án “bảo tàng và phát huy giá trị Di sản văn hóa Dân ca Quan họ Bắc Ninh và Ca trù thời đoạn 2011-2020” kinh phí gần 70 tỷ đồng từ ngân sách. “UNESCO có quyền công nhận và cũng có quyền tước bỏ danh hiệu.

Những nghệ nhân hát Xoan chưa được phong tặng có 37 người, thì 3 người đã mất, 17 người không còn khả năng truyền dạy. Trong khi các nghệ quần chúng gian - những “báu vật nhân văn sống” của Việt Nam, người đã ra đi mãi mãi, người thì đang sống những tháng ngày chung cục… Để đưa ca trù ra thế giới và được xác nhận di sản văn hóa phi vật thể UNESCO có sự đóng góp không nhỏ của những nghệ nhân dân gian cuối cùng.

Thống kê của Sở VH, TT&DL Phú Thọ, đến hết năm 2012, Phú Thọ có 39 nghệ nhân hát Xoan được Hội Văn nghệ dân gian Việt Nam và Chủ tịch UBND tỉnh Phú Thọ hủi danh hiệu nghệ nhân, nhưng đến nay 7 người đã mất, 10 người không còn khả năng truyền dạy.

Thế nhưng, cả 2 nghệ nhân này đều đã ra đi mãi mãi mà không hề được hưởng chế độ đãi ngộ nào. Trong số những nghệ nhân còn khả năng trình diễn và truyền dạy, rất nhiều người đã ở tuổi 70-80… Lý giả về sự trì hoãn, bà Nguyễn Thị Kim Dung, Trưởng phòng quản lý di sản phi vật thể, Cục Di sản văn hóa (Bộ VHTT&DL) cho biết: “Dự thảo sửa đổi Luật Thi đua khen thưởng đang chờ Quốc hội phê duyệt vào tháng 12.

Điều đáng nói là, trong quá trình xây dựng hồ sơ để trình UNESCO xác nhận là Di sản, chúng ta đều phải cam kết có những chương trình hành động để bảo tàng và phát triển loại hình nghệ thuật được công nhận ấy, trong đó chính sách đãi ngộ nghệ nhân là một phần rất quan trọng trong các cam kết của Việt Nam với UNESCO. Sở VHTT&DL Bắc Ninh đã ban hành Quy chế phong danh hiệu Nghệ dân chúng ca Quan họ Bắc Ninh, hủi danh hiệu đợt 1 cho 41 nghệ nhân có công lao trong bảo tồn và truyền dạy.

Có 2 di sản được đưa vào danh mục cần bảo vệ nguy cấp là Ca trù và hát Xoan. Tôi đã từng rất nhiều lần đề xuất tới việc phung danh hiệu nghệ nhân cấp quốc gia nhưng không được chấp nhận. Các nghệ quần chúng. Theo đó, nghệ nhân được cấp bằng của UBND tỉnh, kèm số tiền 5 triệu đồng, được hưởng đãi ngộ hằng tháng bằng mức lương tối thiểu, hưởng bảo hiểm y tế, chế độ táng như cán bộ, nhân viên Nhà nước.

Cho đến nay, chưa có một con số thống kê đầy đủ nào về việc có bao lăm nghệ nhân - những “báu vật sống” đã qua đời, bởi hồ hết các nghệ nhân đều sống lặng lẽ ở quê nhà. GS. Đó là hai nghệ nhân Phan Thị Mơn (nghệ nhân ca trù Cổ Đạm, Hà Tĩnh) và Nguyễn Thị Kim (nghệ nhân ca trù Thanh Hóa).

# Gian  Họ có kịp chờ nữa không?  Nói đến di sản văn hóa phi vật thể là nói đến nghệ nhân, bởi các nghệ nhân là người nắm giữ, trao truyền các di sản văn hóa phi vật thể cho các thế hệ sau. Thành ra Chính phủ có văn bản đề nghị các bộ ngành tạm dừng dự thảo Nghị định suy tôn, cùi danh hiệu”.

Các địa phương… chủ động  Gần đây nhất, tại hội thảo lấy quan điểm cho bản dự thảo lần 3, phần nhiều các đại biểu đều cho rằng, việc xét tặng danh hiệu cho nghệ nhân là chẳng thể chậm trễ hơn được nữa và việc xét tặng cũng đừng quá cứng nhắc và hành chính hóa. # Gian đã về cõi vĩnh hằng, mang theo cả một kho báu văn hóa phi vật thể của nhà nước. Miên Thảo. Việc chậm trễ trong việc ban hành chính sách sẽ ảnh hưởng đến cam kết cũng như uy tín của chúng ta đối với quốc tế.

Ví dụ nếu nghệ nhân chết thì phải chết trước khi nghị định ấy có hiệu lực 5 năm thì mới được phung, còn chết trước 6 năm thì không được….

Và rốt cuộc Chính phủ đồng ý để Bộ VHTT&DL soạn thảo Nghị định về xét tặng NNND, NNƯT. TS Nguyễn Chí Bền, Viện trưởng Viện Văn hóa nghệ thuật Việt Nam, chương trình đích nhà nước về văn hóa có nhiều đề án, phần việc của Viện Văn hóa nghệ thuật Việt Nam là sưu tầm, bảo tàng và phát huy giá trị của các di sản văn hóa phi vật thể của 54 dân tộc Việt Nam.

Còn với Hội VNDGVN, 12 năm qua, chúng tôi vẫn làm việc này. TS Nguyễn Chí Bền lo ngại. Ông cho biết, Việt Nam hiện có 5 di sản văn hóa phi vật thể được UNESCO công nhận, gồm: Không gian văn hóa cồng chiêng Tây Nguyên, Nhã nhạc cung đình Huế, Dân ca quan họ Bắc Ninh, Hội Gióng đền Phù Đổng và đền Sóc, Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương.

Hiện chúng ta còn nhiều nghệ nhân nức danh như nghệ nhân ca trù Nguyễn Thị Chúc, nghệ nhân đàn đáy Nguyễn Phú Đẹ… đều đã cao niên, không biết liệu họ có thể chờ được đến khi có chính sách đãi ngộ hay không.

Không có nhận xét nào:

Đăng nhận xét