“Thiếu đủ thứ” trong vùng lõi Vườn quốc gia Ba Bể

Đời sống các hộ từ vùng lõi Vườn quốc gia Ba Bể chuyển đến khu tái định cư Đồn Đèn cũng đang rất khó khăn. Hơn 97% số hộ... Nghèo Từ trụ sở xã Nam Mẫu, theo con đường mòn đến thôn Cốc Tộc, tiếp men theo bờ suối, rồi cuốc bộ từ sườn đồi này đến mỏm núi khác hết nửa ngày thì đến Khau Qua, một bản nằm trong vùng lõi Vườn nhà nước Ba Bể có 38 hộ đồng bào Mông sinh sống từ nhiều năm qua. Các hộ cư trú phân tán trên các sườn đồi, dưới chân núi. Gia đình ông Thào Văn Sự sinh sống trong căn nhà nền đất, tường bưng ván, mái lá. Ông Sự kể: “Lợi dụng các khe nước chảy ra từ lòng núi, vỡ hoang làm đồng cấy lúa nước, phát rẫy trồng ngô, dè xẻn thì cũng đủ ăn. Ở đây hơn 30 năm rồi, là vùng lõi Vườn nhà nước Ba Bể, nên chúng tôi không được cấp sổ đỏ đất ở và đất canh tác, khó vay vốn mua phân bón đầu tư thâm canh lúa, ngô, chăn nuôi”. Đường xa, khó đi nên cuộc sống của dân bản đẵn tự cung tự cấp, bà con gánh ngô, thóc xuống xã bán và mua về những thứ thật thiết yếu cho cuộc sống như dầu thắp sáng, muối ăn, áo xống mặc. Không có đường liên lạc, đi lại rất khó khăn, mất nhiều thời kì nên mỗi khi nuôi được lợn to, hiếm mới có người vào mua nhưng trả giá rất rẻ. Tiếc của, bà con thường thịt lợn ra rán lấy mỡ ăn dần, chia cho các hộ ăn đụng, sau đó lại trả nhau bằng thịt lợn. Ở ngay trọng tâm bản Khau Qua, có lớp ghép dạy đến hết tiểu học. Điều đáng mừng độc nhất vô nhị ở đây là cả thảy trẻ con trong bản đều được đi học. Nhưng lên đến lớp sáu, phải xuống trường chính ở trung tâm xã Nam Mẫu xa gần mười cây số. Ban đầu các em còn hăng hái băng rừng, khăn gói áo xống, đùm gạo đi học, sống ở nhà bán trú, cuối tuần lại về nhà mang gạo lên lớp học. Nhưng về sau, sự bền chí ấy cũng có hạn, số học sinh bỏ học ngày một nhiều, lên lớp cao càng vắng trẻ. Bà con bảo nhau: “Ở xó rừng này, học cao cũng chẳng để làm gì! Thôi thì biết đọc, biết viết dài dài, biết xem là được rồi, ở nhà giúp cha mẹ làm đồng, trồng ngô cũng tốt mà!”. Từ bao năm nay bà con Khau Qua khát khao có điện lưới để thắp sáng, có đường để đi lại tiện lợi và không phải gù lưng quang gánh, có nước sinh hoạt hợp vệ sinh cho cuộc sống hằng ngày nhưng chưa biết đến bao giờ mới thành hiện thực. Cùng ở vùng lõi, chung cái thiếu và thèm khát như bà con ở Khau Qua, nhưng cuộc sống của 51 hộ đồng bào Mông ở bản Đán Mẩy, cùng xã Nam Mẫu còn chật vật hơn, vì không có ruộng cấy lúa, ngày qua tháng lại toàn phải ăn ngô. Chủ toạ UBND huyện Ba Bể Đỗ Thị Minh Hoa cho biết: “Năm thôn, bản thuộc xã Nam Mẫu nằm trong vùng lõi Vườn nhà nước Ba Bể có 176 hộ, chính yếu là đồng bào Mông, Dao, hiện thời tỷ lệ hộ nghèo là 97,3%”. Đầu tư gì cũng “vướng” Khó khăn, năm nào địa phương cũng phải cấp gạo cứu đói từ một đến hai lần, đầu tư xóa đói giảm nghèo, ổn định đời sống dân chúng tại vùng lõi Vườn quốc gia Ba Bể đang là vấn đề cấp bách. Bà Đỗ Thị Minh Hoa bức xúc: “Chúng tôi muốn dùng nguồn vốn của các chương trình, dự án đầu tư xây dựng kết cấu hạ tầng như đường liên lạc, cấp điện, cấp nước hợp vệ sinh, lớp học... Tại các thôn, bản này giúp bà con đi lại dễ dàng hơn, cải thiện điều kiện sống và sinh sản. Nhưng khi triển khai thì lại vướng vào chế tài bảo vệ Vườn nhà nước. Đó là, vùng lõi Vườn nhà nước là khu vực bảo vệ nghiêm ngặt để bảo tàng đa dạng sinh vật học nên không được có bất kỳ hoạt động xây dựng nào”. Năm 2007, tỉnh đầu tư xây dựng khu tái định cư Đồn Đèn với đích chuyển di khoảng 50% số hộ ra khỏi vùng lõi Vườn quốc gia Ba Bể. Đến nay mới chuyển di được 28 hộ, nhưng do điều kiện sống chưa hợp với phong tục tập quán, một số hộ đã bỏ về nơi ở cũ, một số di chuyển vào trong nam. Số ở lại từ khi chuyển đến đã năm năm nhưng chưa hộ nào ổn định được cuộc sống và đang trong tình trạng đi cũng dở, ở không xong. Dù rằng được đầu tư rất lớn, nhưng tỉnh không có chủ trương di dân từ vùng lõi Vườn nhà nước Ba Bể đến khu tái định cư Đồn Đèn nữa. Việc ổn định đời sống dân chúng ở vùng lõi Vườn nhà nước Ba Bể đang là vấn đề bức xúc ở địa phương, là chủ đề nóng trong bàn nghị sự tại kỳ họp thứ sáu HĐND tỉnh mới đây. Phó Chủ tịch UBND tỉnh Nông Văn Chí khẳng định: “Tỉnh sẽ nghiên cứu để có cơ chế, chính sách đặc thù cho các thôn, bản này”. Trước khi có chính sách đặc thù, điều mà bà con mong mỏi là: Rừng nguyên sinh thuộc Vườn nhà nước Ba Bể ngay sau nhà dân; bước ra khỏi cửa là núi rừng bủa vây bốn phía, tỉnh nên coi xét cho cơ chế ưu tiên giao khoán quản lý bảo vệ rừng với mức 200 nghìn đồng/ha/năm cho bà con. Như thế vừa bảo vệ được rừng ở khu vực này, vừa giải quyết việc làm và thu nhập cho bà con. Bài và ảnh: THẾ BÌNH