Dân số trước nguy cơ: Già nhưng chưa giàu

GS.TS Nguyễn Đình Cử, nguyên Viện trưởng Viện Dân số và Các vấn đề tầng lớp, trường Đại học Kinh tế Quốc dân đã nhận định như vậy khi đàm luận với phóng viên. Chẳng ai dám đẻ nhiều nữa Thưa ông, Tổng cục Dân số Kế hoạch hóa gia đình đang tiến hành tổng kết công tác 10 năm chính sách dân số. Có ý kiến cho rằng, đã đến lúc phải đổi thay chính sách dân số cho hạp với bối cảnh giờ. Ý kiến của ông thế nào? Nhưng để thay đổi một chính sách lớn như vậy thì phải có nhiều lý do, chứ không chỉ một đôi con số đó? Đúng thế. Vấn đề là 50 năm nay chúng ta đeo đuổi chính sách kế hoạch hóa gia đình mà từ năm 2003 chúng ta đã đạt được rồi. 10 năm nay chúng ta đã đạt được mức sinh thay thế. Đời bước vào độ tuổi sinh đẻ giờ hồ hết là sinh năm 1975 trở lại đây, đó là một đời hoàn toàn mới. Đời đó được giáo dục tốt, học thức cao, vị thế từng lớp khẳng định, thậm chí ở bậc đại học và cao đẳng, tỷ lệ nữ còn nhiều hơn nam. Về kinh tế thì chúng ta là nước có thu nhập làng nhàng rồi. Khát vọng chung là nâng cao chất lượng cuộc sống, chứ không phải là con đàn cháu đống nữa. Nhưng nếu đông con thì người ta sẽ không thể có một chất lượng sống tốt? Đúng là thế. Nhưng giờ chẳng ai dám đông con nếu điều kiện kinh tế yếu kém, nghèo khó, chất lượng sống thấp. Nên dù chính sách có cấm hay không thì cái nhận thức, tinh thần tự giác của mỗi người cũng đã đạt đến độ tự điều chỉnh được rồi. Ý tôi muốn nói là chúng ta có các điều kiện thích hợp để đổi thay chính sách về dân số. Thực tại là không ít người thích, muốn sinh nhiều con. Tâm lý có con nối dõi tông đường, con đàn cháu đống, vẫn còn phổ thông? Thực ra số đó không nhiều đâu. Nếu có điều kiện kinh tế, có điều kiện nuôi dạy con tốt thì việc sinh nhiều con không phải là vấn đề lớn. Nhưng có mấy người có điều kiện như thế? GS.TS Nguyễn Đình Cử, nguyên Viện trưởng Viện Dân số và Các vấn đề từng lớp, trường Đại học Kinh tế Quốc dân. Sợ nhất là người già không nhà, không của nả Nếu xét từ mục tiêu giảm mức sinh từ năm 1989 chúng ta đặt ra thì bức tranh dân số hiện thời rõ ràng đang rất sáng sủa? Thì như tôi vừa nói, đích này đã đạt được từ lâu rồi. Theo điều tra của Tổng cục Dân số thì tỷ lệ sinh con thứ 3 ở thành phố khoảng 9%, ở nông thôn là 14%. Trong 10 năm qua thì tỷ lệ sinh con thứ 3 giảm dần, từ 24% xuống còn 14% trong cả nước. Có được điều đó là vì ta đang thực hành chính sách dân số? Luật chúng ta quy định thế như thực ra thì không có chế tài kèm theo. Mới chỉ có các đảng viên bị xử lý khi sinh con thứ 3. Vậy thì nó cũng không khác gì một cuộc vận động. Thế thì cái kết quả ấy chính là sự tự giác trong nhận thức của người dân, chứ không phải do chế tài nào ép. Thế thì sẽ có gì thay đổi nếu thay đổi chính sách dân số? Thế giới người ta nhìn vào chúng ta để có những cầu mong đúng và xác thực về chính sách dân số. Tứcthiet ke kien truc khach sanlà ở góc độ pháp luật, chúng ta phải hoàn thiện dần. Một trong những vấn đề của dân số hiện giờ là tỷ lệ người già bắt đầu cao, cụ thể thế nào thưa ông? Tôi nói rằng đây là nguy cơ "già nhưng chưa giàu" của dân số. Nước ta rõ ràng chưa giàu, thu nhập nằm ở cận dưới làng nhàng mà đã có đến 10% người cao tuổi, Nghĩa là đã bước vào quá trình già hóa dân số. Theo tính tình thì 17 năm nữa, chúng ta sẽ có 20% người cao tuổi, tức là đã nằm trong ngưỡng của dân số già. Nhưng liệu 17 năm nữa, nước ta đã thực sự trở nên nước phát triển, có thu nhập làng nhàng cao so với thế giới? Điều này là rất khó. Có khả năng nào để chúng ta điều chỉnh, biến thành nước có dân số "giàu khi già"? Có khả năng, nhưng kinh tế phải phát triển rất mạnh mới đạt được, nên cái khả năng đó là khó. Câu chuyện "già trước khi giàu" là một nguy cơ có thể nhìn thấy ngay hiện nay. Nếu một người 60 tuổi mà nhà không có, tiền hà tằn hà tiện khôngthiet ke chung cu cao tangcó, đồ đạc không có, con cái không có công ăn việc làm ổn định... Thì cảnh già thật là bi đát. Ở góc độ xã hội thì bức tranh đó sẽ thế nào? Xã hội cũng là bức tranh thu nhỏ của gia đình thôi. Ví thử có đến 20% người già mà đường xá chưa phát triển, nhà cửa chưa xây dựng, các phúc lợi xã hội không có... Thì cuộc sống sẽ cực kỳ khốn khổ. Nhiều chỉ báo đáng kinh ngạc Có người lo lắng rằng phần nhiều người dân Việt Nam sinh sống ở các vùng nông thôn, miền núi. Việc tự xác định số con sẽ là một nguy cơ làm cho bùng nổ dân số? Đúng là phần lớn người dân sống ở các vùng nông thôn, miền núi (gần 70%) nhưng tỷ lệ sinh con thứ 3 ở nông thôn thì giảm rất nhiều, hiện chỉ khoảng 14% thôi. Rồi số đó còn bù cho những người vô sinh, rủi ro tai nạn giao thông, người 1 con. Thế nên tỷ lệ đó chưa phải là cao. Vậy chính sách dân số phải đổi thay sẽ là gì? Trước đây chúng ta quy định mỗi cặp vợ chồng chỉ có 1 - 2 con. Theo tôi thì chúng ta không cần phải quy định như vậy nữa. Mô hình mỗi cặp vợ chồng 2 con rất phổ biến rồi. Thế hệ trong độ tuổi sinh nở hiện nay không phải là đời lạc hậu, quan niệm sinh đông con nhiều cháu mới tốt. Họ nghĩ đến nâng cao chất lượng cuộc sống nhiều hơn. Ta không quy định cứng nhắc mà hội tụ tuyên truyền cho tốt, đảm bảo chất lượng cuộc sống cao. Cùng với đó là cung cấp dịch vụ kế hoạch hóa gia đình có chất lượng cao nhất. Tức thị mỗi người tự quyết định số con của mình? Đúng thế. Mỗi người phải tự bảo đảm các điều kiện sống tốt nhất cho con mình và tự xác định số con của mình và khoảng cách giữa các lần sinh. Liệu chúng ta sẽ tiến tới việc khuyến khích sinh con? Việc khuyến khích sinh nhiều con là chưa phù hợp với điều kiện bây chừ ở Việt Nam. Ở những nước phát triển như Hàn Quốc, Nhật Bản, Singapore, một số nước phương Tây, họ khuyến khích sinh nhiều con vì tầng lớp họ đã phát triển ở mức cao. Trong điều kiện kinh tế như thế nào thì người ta mới khuyến khích sinh? Đó là những nước phát triển với mức sinh quá thấp. Phúc lợi xã hội lớn, người dân quan hoài nhiều đến nâng cao đời sống. Đó cũng là quy luật của tầng lớp. Càng phát triển thì càng có nhiều chọn lọc. Thí dụ như họ chọn lọc hoạt động xã hội, kinh dinh, du lịch, giao lưu... Chứ không phải ở nhà nấu bếp, đẻ con. Dân số Việt Nam đã bao giờ rơi vào tình trạng như hiện nay chưa thưa ông? Theo tôi là chưa. Hiện có rất nhiều chỉ báo đáng kinh ngạc. Tỷ lệ mất thăng bằng giới tính khi sinh chưa bao giờ cao như bây chừ cả, 112 cháu trai/100 cháu gái, cá biệt có tỉnh như Hưng Yên 130 cháu trai/100 cháu gái. Chưa bao giờ Việt Nam đạt tới 10% người cao tuổi. Và cũng chưa bao giờ, mức sinh của Việt Nam lại thấp như 10 năm qua. Xin cảm ơn ông! Ngày 18/7, Tổng cục Dân số Kế hoạch hóa gia đình đã tổ chức tổng kết thưa kết quả nghiên cứu đánh giá 10 năm thi hành Pháp lệnh dân số và kiến nghị xây dựng Luật Dân số. Tổng cục sẽ tụ hội quan điểm các chuyên gia để có dữ liệu phân tách xử lý cẩn trọng trước khi đưa ra những khuyến cáo cần thiết. Tô Hội (thực hành)